(Çeviri) Japonya'yı Bombalar Değil, Stalin Yendi (1) – Ward Wilson

İkinci Dünya Savaşı sırasında ABD'nin Japonya'ya karşı nükleer silah kullanması, uzun süredir duygusal tartışmaların konusu olmuştur. Başlangıçta, Başkan Truman'ın Hiroşima ve Nagazaki'ye iki atom bombası atma kararını sorgulayan çok az kişi vardı. Ancak 1965 yılında tarihçi Gar Alperovitz, bombaların savaşı hemen sona erdirmesine rağmen, Japonya’nın liderlerinin zaten teslim olmak istediklerini ve muhtemelen 1 Kasım'da planlanan Amerikan işgalinden önce teslim olacaklarını savundu. Bu nedenle bombaların kullanılması gereksizdi. Açıkçası, bombalamalar savaşı kazanmak için gerekli değildiyse de, Hiroşima ve Nagazaki'yi bombalamak yanlıştı. O günden bu yana geçen 48 yıl içinde, birçok kişi bu tartışmaya katıldı: Bazıları Alperovitz'i destekleyerek bombalamaları kınarken, diğerleri bombalamaların ahlaki, gerekli ve hayat kurtarıcı olduğunu savunarak sert bir şekilde karşı çıktı.

Ancak her iki görüş de Hiroşima ve Nagazaki'nin yeni ve daha güçlü silahlarla bombalanmasının Japonya'yı 9 Ağustos'ta teslim olmaya zorladığını varsayıyor. Bu iki görüş de, bombalamanın yararını sorgulamamaktadır; esasen, bombalamanın işe yarayıp yaramadığını sormaktadır. Geleneksel görüş, elbette işe yaradı şeklindedir. Amerika Birleşik Devletleri 6 Ağustos'ta Hiroşima'yı, 9 Ağustos'ta Nagazaki'yi bombaladı ve Japonlar nihayet daha fazla nükleer bombalama tehdidine boyun eğerek teslim oldular. Bu anlatıya destek çok güçlüdür. Ancak bu anlatıda üç büyük sorun vardır ve bunlar bir araya geldiğinde Japonların teslim olmasıyla ilgili geleneksel yorumu önemli ölçüde zayıflatmaktadır.

Zamanlama

Geleneksel yorumun ilk sorunu zamanlamadır. Ve bu ciddi bir sorundur. Geleneksel yorumun basit bir zaman çizelgesi vardır: ABD Hava Kuvvetleri 6 Ağustos'ta Hiroşima'yı nükleer silahla bombalar, üç gün sonra Nagazaki'yi bir başka nükleer silahla bombalar ve ertesi gün Japonlar teslim olma niyetlerini bildirirler. Amerikan gazetelerinin “Pasifik'te Barış: Bizim Bombamız Başardı!” gibi manşetler atmasını suçlu bulmak zor.

Hiroşima'nın hikayesi çoğu Amerikan tarih kitabında anlatıldığında, bombalamanın yapıldığı gün, yani 6 Ağustos, anlatının doruk noktası olarak sunulur. Hikayenin tüm unsurları o ana işaret eder: bomba yapma kararı, Los Alamos'taki gizli araştırmalar, ilk etkileyici test ve Hiroşima'daki nihai doruk noktası. Başka bir deyişle, bu hikaye bomba hakkında bir hikaye olarak anlatılır. Ancak Japonya'nın teslim olma kararını bomba hikayesinin bağlamında objektif olarak analiz etmek mümkün değildir. Bunu “bomba hikayesi” olarak sunmak, bombanın rolünün merkezi olduğunu varsaymak anlamına gelir.

Japonların bakış açısından, Ağustos ayının ikinci haftasındaki en önemli gün 6 Ağustos değil, 9 Ağustos'tu. O gün, Yüksek Konsey savaşta ilk kez toplanarak koşulsuz teslimiyeti tartıştı. Yüksek Konsey, 1945 yılında Japonya'yı fiilen yöneten altı üst düzey hükümet üyesinden oluşan bir grup, bir nevi iç kabineydi. Japon liderler o güne kadar teslim olmayı ciddi olarak düşünmemişlerdi. Koşulsuz teslimiyet (Müttefiklerin talep ettiği şey) kabul edilmesi zor bir durumdu. Amerika Birleşik Devletleri ve Büyük Britanya, Avrupa'da savaş suçları davalarını çoktan başlatmıştı. Ya ilahi olduğuna inanılan imparatoru yargılamaya karar verirlerse? Ya imparatoru ortadan kaldırıp hükümetin yapısını tamamen değiştirirlerse? 1945 yazında durum kötü olsa da Japonya'nın liderleri geleneklerini, inançlarını veya yaşam tarzlarını terk etmeyi düşünmeye istekli değillerdi. 9 Ağustos'a kadar. Onları bu kadar ani ve kararlı bir şekilde fikirlerini değiştirmeye iten ne olmuştu? 14 yıllık savaşın ardından ilk kez ciddi bir şekilde teslim olmayı tartışmalarını sağlayan neydi?

Nagazaki olamazdı. Nagazaki’yi bombalama, Yüksek Konsey'in teslim olmayı tartışmak üzere toplantıya başladığı 9 Ağustos sabahı geç saatlerde gerçekleşti ve bombalama haberi Japonya'nın liderlerine ancak öğleden sonra ulaştı; o sırada Yüksek Konsey toplantısı çıkmaza girerek ertelenmiş ve tüm kabine tartışmayı ele almak üzere çağrılmıştı. Sadece zamanlamaya bakıldığında, Nagazaki’nin onları motive eden şey olamayacağı açıktır.

Hiroşima da pek uygun bir aday değil. Hiroşima bombalaması 74 saat, yani üç günden fazla bir süre önce gerçekleşmişti. Ne tür bir krizin ortaya çıkması üç gün sürer? Bir krizin en belirgin özelliği, yaklaşan bir felaket hissi ve hemen harekete geçme arzusu. Japonya'nın liderleri Hiroşima'nın bir kriz başlattığını hissetmiş olsalar, nasıl olur da üç gün boyunca bu sorunu görüşmek için toplanmazlar?

16 Ekim 1962 sabahı saat 8:45 civarında, Başkan John F. Kennedy yatakta oturmuş sabah gazetelerini okuyorken, ulusal güvenlik danışmanı McGeorge Bundy odaya girerek Sovyetler Birliği'nin Küba'ya gizlice nükleer füzeler yerleştirdiğini bildirdi. İki saat kırk beş dakika içinde özel bir komite oluşturuldu, üyeleri seçildi, kendileriyle iletişime geçildi, Beyaz Saray'a getirildiler ve ne yapılması gerektiğini tartışmak üzere kabine masasına oturtuldular.

25 Haziran 1950'de, Kuzey Kore 38. paralelini geçerek Güney Kore'yi işgal ettiğinde, Başkan Harry Truman Missouri'nin Independence kentinde tatildeydi. Dışişleri Bakanı Acheson, o cumartesi sabahı Truman'ı arayarak haberi verdi. 24 saat içinde Truman, Amerika Birleşik Devletleri'nin yarısını uçarak geçip Blair House'a (Beyaz Saray tadilattaydı) geldi ve en üst düzey askeri ve siyasi danışmanlarıyla ne yapılacağını tartışmaya başladı.

Hatta, Amerikan İç Savaşı sırasında 1863'te Potomac Ordusu'nun komutanı olan ve Başkan Lincoln'ün “O çok yavaş” diyerek üzüntüyle bahsettiği General George Brinton McClellan bile, General Robert E. Lee'nin Maryland'ı işgal emrinin ele geçirilmiş bir kopyasını eline aldığında sadece 12 saat harcadı.

Bu liderler, herhangi bir ülkenin liderleri gibi, krizin yarattığı acil çağrıya yanıt verdiler. Her biri kısa sürede kararlı adımlar attı. Bu tür davranışları Japon liderlerin eylemleriyle nasıl bağdaştırabiliriz? Hiroşima gerçekten de Japonları 14 yıl süren savaşın ardından teslim olmaya zorlayan bir kriz başlattıysa, neden bunu tartışmak için üç gün beklediler?

Bu gecikmenin tamamen mantıklı olduğunu iddia edenler olabilir. Belki de bombalamanın önemini yavaş yavaş fark ettiler. Belki de bunun bir nükleer silah olduğunu bilmiyorlardı ve bunu fark edip böyle bir silahın korkunç etkilerini anladıklarında, doğal olarak teslim olmaları gerektiği sonucuna vardılar. Ne yazık ki, bu açıklama kanıtlarla uyuşmuyor.

İlk olarak, Hiroşima valisi, Hiroşima'nın bombalandığı gün Tokyo'ya, nüfusun yaklaşık üçte birinin saldırıda öldüğünü ve şehrin üçte ikisinin yıkıldığını bildirdi. Bu bilgi sonraki birkaç gün boyunca değişmedi. Dolayısıyla, bombalamanın sonucu başından beri belliydi. Japonya'nın liderleri saldırının sonucunu ilk günden itibaren kabaca biliyorlardı, ancak yine de harekete geçmediler.

İkincisi, Hiroşima’nın bombalanmasını araştıran ordu ekibi tarafından hazırlanan ve orada olanlarla ilgili ayrıntıları içeren ön rapor 10 Ağustos'a kadar teslim edilmedi. Diğer bir deyişle, teslim olma kararı alınmış olduktan sonra Tokyo'ya ulaştı. Sözlü rapor 8 Ağustos'ta (ordunun) eline ulaşmış olsa da, bombalamanın ayrıntıları ancak iki gün sonra öğrenilebildi. Dolayısıyla teslim olma kararı, Hiroşima'daki dehşetin derinlemesine anlaşılmasına dayalı değildi.

Üçüncüsü, Japon ordusu nükleer silahların ne olduğunu en azından kabaca anlamıştı. Japonya'nın bir nükleer silah programı vardı. Birkaç asker, günlüklerinde Hiroşima'yı yok edenin bir nükleer silah olduğunu belirtiyor. Savaş Bakanı General Anami Korechika, 7 Ağustos gecesi Japon nükleer silah programının başkanı ile görüşmeye bile gitti. Japon liderlerin nükleer silahlar hakkında bilgi sahibi olmadıkları iddiası tutarsızdır.

Son olarak, zamanlama ile ilgili bir başka gerçek de çarpıcı bir sorun yaratmaktadır. 8 Ağustos'ta Dışişleri Bakanı Togo Shigenori, Başbakan Suzuki Kantaro'ya giderek Hiroşima'ya atılan bomba hakkında görüşmek üzere Yüksek Konsey'in toplanmasını talep etmiş, ancak üyeler bu talebi reddetmiştir. Dolayısıyla kriz, 9 Ağustos'ta tam anlamıyla patlak verene kadar gün geçtikçe büyümemiştir. Hiroşima'ya atılan bombanın “şoku”na dayanan Japon liderlerin eylemlerine ilişkin herhangi bir açıklama, 8 Ağustos'ta bombalamayı tartışmak için bir toplantı yapmayı düşündükleri, bunun çok önemsiz olduğuna karar verdikleri ve ertesi gün aniden teslim olmayı tartışmak için toplanmaya karar verdikleri gerçeğini açıklamak zorundadır. Ya bir tür grup şizofrenisine kapıldılar ya da teslim olmayı tartışmak için gerçek motivasyon başka bir olaydı.

Ölçek

Tarihsel olarak, atom bombasının kullanımı savaşın en önemli tekil olayı gibi görünebilir. Ancak, çağdaş Japon bakış açısıyla, atom bombasını diğer olaylardan ayırmak o kadar kolay olmayabilir. Sonuçta, bir kasırganın ortasında tek bir yağmur damlasını ayırt etmek zordur.

1945 yazında, ABD Hava Kuvvetleri dünya tarihinin en yoğun şehir yıkım saldırılarından birini gerçekleştirdi. Japonya'da 68 şehir saldırıya uğradı ve hepsi kısmen veya tamamen yıkıldı. Tahminen 1,7 milyon kişi evsiz kaldı, 300.000 kişi öldü ve 750.000 kişi yaralandı. Bu saldırıların 66'sı konvansiyonel bombalarla, ikisi atom bombalarıyla gerçekleştirildi. Konvansiyonel saldırıların yol açtığı yıkım çok büyüktü. Yaz boyunca her gece şehirler dumanlar içinde kalıyordu. Bu yıkım selinin ortasında, bu veya şu saldırının, olağanüstü yeni bir silahla gerçekleştirilmiş olsa bile, pek bir etki yaratmaması şaşırtıcı olmazdı.

Mariana Adaları'ndan uçan bir B-29 bombardıman uçağı, hedefin konumuna ve saldırı yüksekliğine bağlı olarak, 16.000 ila 20.000 pound arasında bomba taşıyabilirdi. Tipik bir saldırı 500 bombardıman uçağından oluşuyordu. Bu, tipik bir konvansiyonel saldırıda her şehre 4 ila 5 kiloton bomba atıldığı anlamına geliyordu. (Bir kiloton bin tondur ve nükleer silahların patlayıcı gücünün standart ölçüsüdür. Hiroşima bombası 16,5 kiloton, Nagazaki bombası ise 20 kiloton gücündeydi.) Birçok bomba yıkımı eşit (ve dolayısıyla daha etkili) bir şekilde yayarken, daha güçlü bomba gücünün çoğunu patlamanın merkezinde boşa harcar (yani enkazı geri sıçratır), bu nedenle bazı konvansiyonel hava saldırılarının iki atom bombasının yol açtığı yıkıma yaklaştığı söylenebilir.

Geleneksel hava saldırılarının ilki, 9-10 Mart 1945'te Tokyo'ya yapılan gece saldırısı, savaş tarihinde bir şehre yapılan en yıkıcı saldırı olarak kalmaya devam ediyor. Şehrin yaklaşık 16 mil karesi yanıp kül oldu. Tahminen 120.000 Japon hayatını kaybetti; bu, bir şehre yapılan bombardıman saldırılarında en yüksek ölü sayısıdır.

Hikayenin anlatılma şekli nedeniyle, Hiroşima'ya yapılan bombardımanın çok daha kötü olduğunu düşünürüz. Ölenlerin sayısının çok fazla olduğunu hayal ederiz. Ancak 1945 yazında bombalanan 68 şehrin tümünde ölenlerin sayısına grafik olarak bakarsanız, Hiroşima'nın sivil ölümleri açısından ikinci sırada olduğunu görürsünüz. Yıkılan alanın büyüklüğüne grafik olarak bakarsanız, Hiroşima'nın dördüncü sırada olduğunu görürsünüz. Yıkılan şehrin yüzdesine grafik olarak bkarsanız, Hiroşima 17. sıradadır. Hiroşima, o yaz gerçekleştirilen geleneksel saldırıların parametreleri içinde açıkça yer almaktadır.

Bizim bakış açımızdan Hiroşima tekil ve olağanüstü bir yer gibi görünüyor. Ancak Hiroşima'ya saldırıdan önceki üç hafta boyunca Japonya'nın liderlerinin yerine kendinizi koyarsanız, tablo oldukça farklıdır. Temmuz sonu ve ağustos başında hükümetin kilit üyelerinden biri olsaydınız, şehir bombardımanı deneyiminiz şunun gibi olurdu: 17 Temmuz sabahı, gece boyunca dört şehrin saldırıya uğradığı haberleriyle uyanırdınız: Oita, Hiratsuka, Numazu ve Kuwana. Bunlardan Oita ve Hiratsuka'nın yüzde 50'den fazlası yıkılmıştı. Kuwana'nın yüzde 75'inden fazlası yıkılmıştı ve Numazu daha da ağır hasar görmüş, şehrin yüzde 90'ı yanıp kül olmuştu.

Üç gün sonra, uyandığınızda üç şehrin daha saldırıya uğradığını öğrenirdiniz. Fukui'nin yüzde 80'inden fazlası yıkılmıştı. Bir hafta sonra, gece boyunca üç şehir daha saldırıya uğradı. İki gün sonra, bir gecede altı şehir daha saldırıya uğradı, bunların arasında yüzde 75'i yıkılan Ichinomiya da vardı. 2 Ağustos'ta, ofise vardığınızda dört şehrin daha saldırıya uğradığı haberini alırdınız. Raporlarda Toyama'nın (1945 yılında Tennessee eyaletindeki Chattanooga şehriyle yaklaşık aynı büyüklükte) %99,5 oranında tahrip olduğu bilgisi de yer alıyordu. Şehrin neredeyse tamamı yerle bir olmuştu. Dört gün sonra dört şehir daha saldırıya uğradı. 6 Ağustos'ta sadece bir şehir, Hiroşima saldırıya uğradı, ancak raporlara göre hasar çok büyüktü ve yeni bir tür bomba kullanılmıştı. Haftalardır süren şehir yıkımının arka planında bu yeni saldırı ne kadar göze çarpardı?

Hiroşima'dan önceki üç hafta içinde, 26 şehir ABD Hava Kuvvetleri tarafından saldırıya uğradı. Bunların sekizi, yani neredeyse üçte biri, Hiroşima kadar veya daha fazla yıkılmıştı (şehrin yıkılan yüzdesine göre). 1945 yazında Japonya'nın 68 şehrinin yıkılmış olması, Hiroşima'nın bombalanmasını Japonya'nın teslim olmasının nedeni olarak görenler için ciddi bir sorun teşkil ediyor. Soru şu: Eğer bir şehrin yıkılması nedeniyle teslim oldularsa, neden diğer 66 şehir yıkıldığında teslim olmadılar?

Japonya'nın liderleri Hiroşima ve Nagazaki nedeniyle teslim olacaklarsa, şehirlerin bombalanmasını genel olarak önemsediklerini, şehir saldırılarının onlara teslim olmaları için baskı uyguladığını düşünmek mantıklıdır. Ancak durum böyle görünmüyor. Tokyo'nun bombalanmasından iki gün sonra, emekli Dışişleri Bakanı Shidehara Kijuro, o dönemde Japon yüksek rütbeli yetkililer arasında yaygın olarak paylaşılan bir görüşü dile getirdi. Shidehara, “halkın günlük bombardımanlara yavaş yavaş alışacağı, zamanla birlik ve kararlılıklarının daha da güçleneceği” görüşünü dile getirdi. Bir arkadaşına yazdığı mektupta, vatandaşların acıya katlanmasının önemli olduğunu, çünkü “yüzbinlerce sivil öldürülse, yaralansa veya açlıktan ölse, milyonlarca bina yıkılsa veya yansa” bile diplomasi için ek süreye ihtiyaç olduğunu belirtti. Shidehara'nın ılımlı bir kişi olduğunu hatırlamakta fayda var.

Hükümetin en üst kademelerinde, yani Yüksek Kurul'da da tutumlar görünüşe göre aynıydı. Yüksek Kurul, Sovyetler Birliği'nin tarafsız kalmasının önemini tartışsa da, şehir bombardımanının etkisi hakkında kapsamlı bir tartışma yapmadı. Korunan kayıtlarda, şehir bombardımanı Yüksek Konsey tartışmalarında iki durum dışında hiç bahsedilmiyor: birincisi 1945 Mayıs'ında geçiştirilerek, ikincisi ise 9 Ağustos gecesi yapılan geniş kapsamlı tartışmada. Kanıtlara dayanarak, Japonya'nın liderlerinin şehir bombardımanının — savaşı yürütmekle ilgili diğer acil meselelere kıyasla — çok da önemli olduğunu düşündüklerini iddia etmek zor.

Anami, 13 Ağustos'ta atom bombalarının, Japonya'nın aylarca maruz kaldığı yangın bombalarından daha tehditkar olmadığını belirtti. Hiroşima ve Nagazaki, yangın bombalarından daha kötü değildiyse ve Japonya'nın liderleri bunları derinlemesine tartışmaya değer bulmadıysa, Hiroşima ve Nagazaki onları nasıl teslim olmaya zorlayabildi?

 

(Bu yazı İngilizceden Türkçeye Göksal Caner Malatya tarafından çevrilmiştir. Yazının orijinaline buradan erişebilirsiniz: https://foreignpolicy.com/2013/05/30/the-bomb-didnt-beat-japan-stalin-did/ )