Ellen Meiksins Wood’un “Sınıftan Kaçış” adlı eseri üzerine

12 Nisan 1946 tarihinde doğan Ellen Meiksins Wood, politik Marksizm’in önemli temsilcilerinden biriydi. 13 Ocak 2016 tarihinde hayatını kaybeden Wood’un 1986 yılında kaleme aldığı ve Isaac Deutscher Ödülü’nü kazandığı “Sınıftan Kaçış” adlı eseri ilk olarak 1992 yılında Akış&Dönem Yayıncılık tarafından, 2006 yılından itibaren de Yordam Kitap tarafından yayımlanmıştır.

Kitabın iki savı olduğunu söyleyebiliriz.

İlk olarak Wood’a göre Yeni Hakiki Sosyalistler (YHS) siyasi projelerini sosyalizmi mücadelesini büyütmek değil seçimleri kazandıracak kitlelerin ideolojik olarak söylemlerle kazanılması üzerine kurarlar. Dolayısıyla YHS esas olarak sosyalizme ulaşmayı değil, seçim zaferini kazanmayı hedeflerler.

" ...son çözümlemede, YHS'nin benimsediği kuramsal ve siyasal denektaşı, kesinlikle sosyalizm değil, yalnızca seçim zaferidir." (s.254)

İkinci olarak Wood’a göre Post-Marksistlerin söylem ve ideolojik mücadeleyi öne çıkarmalarının aksine kapitalizmin yıkılması ve sosyalizmin gerçekleşmesi için işçi sınıfının çıkarlarını temel alan bir mücadele gereklidir.

"İşçi sınıfının çıkarları, başka hiçbir toplumsal güçle karşılaştırılamayacak ölçüde, doğası gereği sermayenin çıkarlarına karşıt olduğu için; hem kapitalizmin hem de sosyalizmin yapısı aynı işçi sınıfına dayandığı için; ve siyasal güçler ile işçi sınıfı çıkarlarının eklemlenmesinden doğmayan hiçbir sosyalist hareket şimdiye değin var olmadığı için, bu çıkarların kararlılıkla izlenmesi (ki bu, güven temelini de kuracaktır), sosyalizm mücadelesi yolunda tutarlılıkla ilerlememizi sağlama şansı en yüksek olan ivedi siyasal programdır." (s.255)

Wood eserinde üç kavramı öne çıkarır: Sınıf çıkarı, evrensel insani değerler ve tekabüliyetsizlik.

Wood’a göre herhangi bir üretim tarzında bir sınıfın çıkarı, başka bir sınıfın çıkarı ile uzlaşmaz bir çelişki içindedir. Bu çelişkinin çözümü ise çıkarın dayandığı nesnel temelden dolayı somut temellere dayanmaktadır. Dolayısıyla sınıfın çıkarının gerçekleşmesi somut bir mücadeleye dayanmak zorundadır.

Hem Marx'ın Alman İdeolojisi'nde, hem de Wood'un bu kitapta nitelendirdiği (yeni) "hakiki" sosyalistler esas olarak sınıf çıkarlarını değil, evrensel insani değerleri öne çıkarırlar. Çünkü insanın "hakiki" çıkarı sadece bir sınıfın kurtulmasında değil, bütün insanlığın kurtulmasında yatmaktadır. Bunu gerçekleştirmek için sınıfsal olarak nötr bir söyleme dayalı ideolojik mücadele izlenmelidir.

YHS'lere göre ekonomi ile politika arasında bir tekabüliyet (birebir örtüşme, ilişki) yoktur, dolayısıyla sosyalizm mücadelesinde işçi sınıfına ayrıcalıklı bir konum verilemeyeceğini belirtirler. Bu yüzden kitleleri sosyalizme kazandırabilmek için nesnel sınıf çıkarlarını öne çıkaran sınıf mücadelesine değil söyleme dayalı ideolojik mücadeleye önem verilmelidir.

Eseri kıymetli kılan iki özelliği ise analiz şekli ve özgünlüğüdür.

Wood post-Marksist düşünürlerin ortaya koyduğu fikirleri irdelerken dışsal bir konum almamış, fikirlerin içerisine girerek incelemeye tabi tutmuştur. Bununla birlikte düşünürlerin ortaya koyduğu fikirlerin somut, nesnel, tarihsel temellerini de açıklamıştır. Post-Marksist düşünürlerin bu şekilde analiz edilmesi kitabı değerli kılmaktadır.

Wood'un post-Marksist düşünürlerin önde gelenlerini Marksist açıdan eleştirmesi, kitabın özgün yanını oluşturmaktadır. Wood, düşünürlerin Marksizm'e olan eleştirilerini yine Marksist bir açıdan karşılık vererek, Marksist düşüncenin açımlanmasına katkıda bulunmuştur.