Trump’ın “Dünyası”

ABD Başkanı Donald Trump, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamalar ve “şovlarla” dünya gündemine tekrar damgasını vurdu. Dünyanın güç merkezi olduğunu gösterme ve hissettirme arzusunun işlendiği bu damga vurma biçimi, Trump’ın “dünyasından” izler taşıyor. Fakat bu izlerin ardındaki çelişkiler ve diplomasi ve siyaset biçiminin “şirket yönetimi” tarzında ticaretleştirilmesi Trump’ın “dünyasını” sarsma olasılıklarını taşıyor.

Barış?

Trump’ın “dünyasındaki” en önemli projelerden biri Gazze Rivierası. Bu riviera için elini taşın altına koyan Trump, büyük barış planını gerçekleştirmeyi başardı ve Mısır’da gerçekleştirdiği zirveyle “şovunu” yaptı.

Hamas ve İsrail’in Trump’ın “20 maddelik planı”nı kabul ederek esir takasını yapmaları ve kısmi çekilmelere başlamaları da bu “şovun” etkisini artırdı. Fakat “şovun” tadını kaçıran gelişmelerin gelmesi de gecikmedi.

Mısır’daki Gazze Zirvesi’ne katılmayarak tepkilerini koyan Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Hamas silahsızlandırılmadığı takdirde Gazze’nin yeniden inşasına katılmayacaklarını belirttiler.[1] ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’nun Filistin devletinin “şu anda gerçekçi bir şey olmadığını” ifade etmesi[2] de herkesin “barıştan” anladığının farklı olduğunu gösterdi.

Bunlara ek olarak Gazze’deki “barış”ı kimlerin finanse edeceği, istikrarı ve güvenliği sağlayacak “askeri gücü” kimlerin meydana getireceği ve “teknokrat hükümetin” kimlerden oluşacağı konusundaki belirsizliklerin sürmesi Trump’ın planının gerçekleşme olasılığını düşürüyor.

Bu olasılıklara rağmen “ticaret” siyasetten etkilenmeyerek kaldığı yerden devam ediyor.

Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın gelecek ay yapacağı Beyaz Saray ziyaretinde yeni bir askeri anlaşma imzalamayı umduğunu belirtmesi[3] ve NVIDIA’nın BAE’ye milyarlarca dolarlık çip satışına Washington’un izin vermesi[4] Trump’ın ticaret ayrı siyaset ayrı anlayışına sahip olduğunu ortaya koyuyor.

Çin’le Barış ve Gerilim

Göreve geldiğinden bu yana hedef tahtasına ilk Çin’i koyan ve uyguladığı gümrük vergileriyle bunu gösteren Trump, bu sefer tarifelerin sürdürülemez olduğunu iddia ederek zeytin dalı uzatıyor.[5] Trump’ın “barışçıl” olmasında Çin’in gösterdiği duruşun yanı sıra Pekin’in Çinli şirketlere getirilen kısıtlamaların kaldırılması karşılığında ABD’de 1 trilyon dolarlık yatırım yapmayı teklif etmesinin[6] payı da büyük. Dolayısıyla Trump Çin ile “ticaretin” getireceği kazanca yönelmiş durumda.

Bunun yanında ABD sermayesinin Çin’e karşı rekabet gücünü kaybetme olasılıklarını açıkça dile getirmesi[7], ABD’nin isteği üzerine Hollanda’nın Çinli şirket Nexperia’ya el koyması[8] ve son olarak Çin’in donanmada ulaştığı rekabet gücünden dolayı ABD’nin savaş gemilerinde kullanılacak altıncı nesil savaş uçaklarının üretilmesine hız vermesi[9] Trump’ın “dünyasında” Çin ile gerilimlerin bitmeyeceğini gösteriyor.

Putin Sevdası

Putin’e olan sevgisini söylemekten imtina etmeyen Trump’ın sevdası gelgitlerle sürüyor.

Putin’in beklediği adım atmaması üzerine Ukrayna’ya uzun menzilli Tomahawk füzelerini göndereceğini söyleyen Trump, önce füzelerinin gönderilmesini sürece yayıp Putin’e karşı koz olarak kullanmaya çalıştı[10] ve “savaş bitmezse Tomahawkları göndereceğim” diyerek elini artırdı.[11] Fakat geçtiğimiz günlerde Putin ile görüşmesinin ardından “füzeleri gönderemem, bize lazım”[12] diyerek u dönüşü yapmaktan da çekinmedi. Ek olarak Putin ile Budapeşte’de buluşacağını açıkladı.[13] Bu görüşme gerçekleşirse Putin hakkında tutuklama kararı alan AB’nin hava sahalarından geçecek olması ise Trump’ın Putin için Avrupa’yı hiçe saydığını (tekrar) göstermiş olacak.

Diğer yandan Trump’ın sevdasına rağmen ABD Rusya’ya karşı kılıcını bilemeye devam ediyor.

ABD Senatosu 2026 askeri bütçesinin 925 milyar dolara çıkarılmasını ve bunun 500 milyon dolarlık kısmının Ukrayna’ya askeri “yardım” olarak verilmesini onayladı.[14] Ek olarak ABD aylardır Ukrayna’ya Rusya’daki enerji tesislerini vurması için istihbarat veriyor[15], Ukrayna ise savaş sahasında test edilmiş droneları ABD’ye satmayı planlıyor[16] ve Hindistan ABD’nin büyük baskıları sonucunda Rusya’dan petrol alımını yarıya indiriyor.[17]

Bu gelişmeler de Ukrayna’da “barış” sağlanamadığı takdirde Trump’ın “dünyasını” sarsma olasılığını barındırıyor.

İçerideki “Sıkıntılar”

Dışarıdaki bu gelişmelere karşı Trump’ın gerek ABD içerisinde gerekse arka bahçe olarak nitelendirilen Amerika kıtasında gerilimleri artırarak hegemonyasını kurmaya çalışıyor.

Venezuela’yı hedef tahtasına koyan Trump, Başkan Maduro ile görüşmeleri kesti[18] ve CIA’ya “ölümcül gizli operasyonlar” uygulama yetkisi verdi.[19] ABD Özel Kuvvetleri’nin de Venezuela kıyılarına gelmesi[20] Caracas’a yönelik askeri operasyonun eli kulağında olduğunu gösteriyor.

Venezuela’daki “sıkıntıdan” kurtulmak için askeri yordamı seçen Trump, Arjantin’daki faşizan liberal Milei için kesenin ağzını açıyor. Arjantin’i kurtarmak için 20 milyar dolarlık swap anlaşması imzalamakla[21] yetinmeyen Trump, borç ödemelerine yardımcı olmak için ayrıca 20 milyar dolarlık bir mali destek de veriyor.[22] Böylece Trump kendisiyle “iş yapanları” ödüllendirip kurtaracağı mesajını arka bahçeye veriyor.

Trump benzer mesajı ABD içerisine de veriyor.

Trump, hükümetin kapanması konusunda ne Cumhuriyetçiler ile Demokratlar arasında[23] ne de Cumhuriyetçiler içerisinde[24] bir anlaşmanın olmamasından yararlanmaya ve yararlandırmaya çalışıyor.

Bu bağlamda en büyük kazancı büyük sermaye grupları elde etmiş durumda. Hükümetin kapanmasından dolayı haklarındaki anti-tröst davaları duran Apple, Google, Amazon gibi büyük şirketler halihazırda büyük kazanç sağladılar.[25] Sanayideki birçok firma batarken [26] ABD’nin büyük bankaları da yüzde 12 ila 45 arasında değişen yüksek kârlar elde ediyorlar.[27]

Diğer yandan JP Morgan Trump’ın “Önce Amerika” sloganını destekleyerek tedarik zinciri, savunma gibi kritik önemdeki alanlarda 10 milyar dolarlık yatırımlara başlarken[28], Trump engellilik yardımlarını sınırlayarak 10 yılda 82 milyar dolar tasarruf sağlamayı planlıyor.[29]

Trump sermayeye kazandırırken kendi iktidarını güçlendirmekten de eksik kalmıyor. Olası “iç çatışmalara” hazırlanan Trump, İsyan Yasası’nı kullanarak orduyu kullanmanın hazırlıklarına başlarken[30], gelecek sene gerçekleşecek Dünya Kupası’nda güvenliği sağlamak için 500 milyon dolarlık drone programı başlatıyor[31], habercilikle ilgili yeni kısıtlamaları içeren kuralları dayatıyor.[32]

Güvenlik ve medyanın yanı sıra seçimlere yönelik özel hamleler de mevcut. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance’nin açtırdığı Yüksek Mahkeme davalarıyla başkanlık seçimi kampanyalarındaki kısıtlamalar kaldırılarak rüşvetin, “satın almanın” ve kara para aklamanın önü açılıyor.[33] Böylece seçimleri hep kazanarak “meşruiyetin” sürdürülmesi hedefleniyor.

Öte yandan yapay zekanın önümüzdeki on yıl içerisinde ABD’de 100 milyon kişiyi işsiz bırakabileceğinin[34] ifade edilmesi ve milyonlarca ABD’linin sokaklara dökülüp “Krallara Hayır” demesinde[35] görüldüğü gibi baskıların, işsizlik ve yoksulluğun açacağı “iç çatışmalar” ile Venezuela ve Küba gibi ülkelerin gösterdiği direnişler Trump’ın “içerideki” dünyasını sarsabilir. Bunlara dışarıdaki sarsıcı olasılıkları da eklediğimizde Trump’ın “dünyası”nın (somutlaşmaya başlamış olsa da) gelişmesinin ve yayılmasının önünde ciddi engellerin olduğu ve olacağı görülüyor.

---

[1] https://www.israelhayom.com/2025/10/16/trump-gaza-plan-on-verge-of-collapse-warns-saudi-arabia-and-uae/

[2] https://thehill.com/policy/international/5539488-rubio-palestinian-state-not-realistic-right-now/

[3] https://www.ft.com/content/4140e25a-fc96-40ef-89b1-a31bf674ce73

[4] https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-10-09/us-approves-several-billion-dollars-of-nvidia-nvda-ai-chip-sales-to-uae?srnd=homepage-middle-east&embedded-checkout=true

[5] https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-10-17/trump-says-threatened-high-tariffs-on-china-not-sustainable?embedded-checkout=true

[6] https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-10-03/china-pushes-trump-to-drop-curbs-as-it-dangles-investment-pledge

[7] https://www.cnbc.com/2025/10/15/wells-fargo-pfizer-ceos-china-innovation.html?taid=68effa1aa0cb650001c48cdc&utm_campaign=trueanthem&utm_content=main&utm_medium=social&utm_source=twitter

[8] https://harici.com.tr/hollanda-cinli-sirket-nexperiaya-abd-istedigi-icin-el-koydu/

[9] https://harici.com.tr/pentagon-donanmanin-yeni-nesil-savas-ucagi-projesine-onay-verdi/

[10] https://www.telegraph.co.uk/us/news/2025/10/07/us-tomahawk-missiles-ukraine/

[11] https://www.youtube.com/watch?v=tRXF5lrnbNg

[12] https://edition.cnn.com/2025/10/18/europe/trump-tomahawk-missiles-ukraine-white-house-intl-hnk

[13] https://harici.com.tr/putin-ve-trump-telefon-gorusmesinin-ardindan-budapestede-bulusma-karari-aldi/

[14] https://kyivindependent.com/us-senate-approves-925-billion-defense-bill-proposes-500-million-for-ukraine/

[15] https://www.ft.com/content/f9f42c10-3a30-4ee1-aff7-3368dd831c8c

[16] https://www.semafor.com/article/10/06/2025/ukraine-us-preparing-deal-to-share-drone-tech-for-arms

[17] https://www.reuters.com/business/energy/india-already-cutting-russian-oil-imports-by-50-after-us-talks-white-house-2025-10-16/

[18] https://www.thetimes.com/world/latin-america/article/donald-trump-talks-venezuela-nicolas-maduro-flmjw8d5d

[19] https://www.nytimes.com/2025/10/15/us/politics/trump-covert-cia-action-venezuela.html

[20] https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/10/16/special-operations-helicopters-venezuela/

[21] https://www.reuters.com/world/americas/us-purchased-argentine-pesos-after-top-finance-officials-meeting-bessent-says-2025-10-09/

[22] https://www.ft.com/content/a241d37e-ef53-4684-98b2-61af6b578bc6

[23] https://www.cbsnews.com/live-updates/government-shutdown-latest-stalemate-trump-senate-vote/

[24] https://www.politico.com/news/2025/10/07/shutdown-republicans-disarray-00597018

[25] https://www.politico.com/news/2025/10/04/washingtons-push-to-break-up-big-tech-hits-a-shutdown-00593635

[26] https://www.morningbrew.com/stories/2025/10/14/first-brands-bankruptcy-private-credit
https://www.reuters.com/business/first-brands-tricolor-collapses-invite-more-scrutiny-wall-street-sees-robust-2025-10-14/

[27] https://www.morningbrew.com/stories/corporate-dealmaking-pushing-bank-profits-higher-?mbcid=42019958.1717734&mid=33e241a6ab9606411453b99690419b17&utm_campaign=mb&utm_medium=newsletter&utm_source=morning_brew

[28] https://www.ft.com/content/255681a2-51d1-4c0f-b23d-feb1d203d021

[29] https://www.washingtonpost.com/politics/2025/10/05/disability-social-security-age-benefits/?utm_campaign=wp_main&utm_source=bluesky,facebook,threads,twitter&utm_medium=social

[30] https://www.politico.com/news/2025/10/06/trump-insurrection-act-national-guard-00595241

[31] https://www.politico.com/news/2025/10/13/drone-defenses-world-cup-00606174

[32] https://www.politico.com/news/2025/10/14/fox-news-pentagon-press-restrictions-00608019

[33] https://www.rollingstone.com/politics/political-commentary/jd-vance-right-plan-billionaires-elections-1235445122/

[34] https://nypost.com/2025/10/06/business/ai-could-wipe-out-100m-us-jobs-over-the-next-decade-senate-committee-report/?utm_source=twitter&utm_campaign=nypost&utm_medium=social

[35] https://www.theguardian.com/us-news/2025/oct/18/no-kings-protests-events-states