Alevilikte Nevruz

(Özgürlükçü Gençlik, Nisan 2009 sayısı)

Nevruz kelimesinin aslı eski Farsça'daki nava (yeni) ve razanh (gün-gün ışığı) kelimelerinin birleşmesinden gelmektedir ve bugünkü Farsçada da aynı anlamda (yenigün-yenigün ışığı) kullanılmaktadır. Nevruz birçok toplumda da; örneğin Azerbaycan'da Novruz, Kazakistan'da ve Tacikistan'da Navrız meyrami, Kırgızistan'da Nooruz, Kırım Türklerinde Navrez, Batı Trakya Türkleri'nde Mevris, Kürtçe'de Newroz gibi benzer anlamda kullanılmaktadır.

Nevruz, güneş ışınlarının ekvatora dik vurduğu (kuzey yarıkürede ilkbahar ekinoksu, güney yanıkürede sonbahar ekinoksu), miladi takvime göre 21 Mart olan gündür.

Alevilikte Nevruz'un önemi nedir?

Nevruz'un birçok toplum için olduğu gibi Alevi toplumu için de çok önemli bugündür. Bugünde yaşanmış birçok olay sayesinde Nevruz Alevilerin için önemli bir gün olmuştur. Bu olaylar şunlardır:

"Tanrının dünyayı yaratmayı tamamladığı gündür.

"Hz.Adem'in yaratıldığı gündür. "Hz. Nuh'un gemisinin karaya çıktığı gündür.

"Hz. Ali'nin doğduğu gündür. "Hz.Muhammed'e peygamberliğin verildiği gündür.

"Hz. Ali'nin Hz.Fatma ile evlendiği gündür.

"Hz.Muhammed'in Gadir-i Hum'da okuduğu hutbeyle Hz.Ali vasi ve kendisinden sonra Müslümanların önderi olarak tayin ettiği gündür.

"Hz. Ali'nin hilafeti aldığı gündür. "Gaip Erenlerinin (Kırklar) toplandığı gündür. Kırklar bayramı olarak da bilinir.

"Hünkâr Bektaş-ı Veli'nin Anadolu'ya geldiği gündür.

"Hz.Hüseyin'in intikamını almak için Muhtar Sakafi önderliğinde kurulan gizli örgütün kurulduğu gündür. İhtilal işareti olarak mahallerde büyük ateşler yakılır ve Aleviler o günden bu yana zulme karşı başkaldırdıkları zaman ateş yakarlar.

"Nevruz adlı öksüz ve yetim bir çocuğun Hz. Ali'ye kırmızı boyalı bir yumurta verdiği ve Hz. Ali'nin de bugünü Nevruz Bayramı ilan ettiği gündür.

"Ölülerin dirilip eğlendiğine inanılan gündür.

Aleviler Nevruz'da ne yaparlar?

Aleviler de diğer doğu toplumları gibi Nevruz'a çok önem verirler. Aleviler bulundukları bölgeye göre 20 Şubat ile 21 Mart arasında Nevruz'u kutlarlar. Nevruz sabah toplu yemek yenecekse, Dede bir dua okur. Ardından Nevruziyeler okunarak herkese süt ikram edilerek kahvaltı yapılır. Daha sonra evler temizlenir, temiz giysiler giyinerek gençler evleri dolaşarak bayramı kutlarlar. Gençler evlerden topladıkları bayramlıkları (şeker, pirinç, bulgur, un, yağ, yumurta) ziyaret ettikleri yoksul ve yetimlere dağıtırlar. Böyle- ce yoksullar ve yetimler "buraya Hızır uğradı" diyerek sevinirler. Sonra hastalar, yeni ölmüşlerin evleri ile mezarlıklar ve türbeler ziyaret edilir. Akşama doğru yaşlılar ve gençler için ayrı ayrı mekânlarda muhabbet sofraları kurulur ve akşam sekize doğru Nevruz erkanına başlanılır.

Bektaşilikte ise Nevruz'da dem sofrası kurarlar. Kurbanın karaciğeriyle şarap (kızıldeli) ve rakıdan (akyazılı) oluşan dem dedeye kontrol ettirilir ve dualandırılır. Dem almak isteyenler dem sofrasın- da belli bir hizaya geçerek yedi kez dem alırlar. Bu sırada zakirler nefes ve deyiş okurlar, saki ve sakiye bade dağıtır ve sohbetler edilir. Bundan sonra meclise serbestlik ve neşe gelir, böylece semah dönülmeye başlanılır. Sonra on iki hizmet sahiplerinin hizmeti sona erdirilir.

Arap Alevileri (Nusayriler) bir kısmı 21 Mart'ta, bir kıs- mi 1 Nisan'da kutlarlar Nevruz'u. Arap Alevileri bu günde davet et- tikleri şeyhle birlikte namaz kılarlar. Şeyh kimsenin bilmediği duaları sessizce okuduğundan dolayı davet edilir. Kitabu'l Mecmu-a'dan sureler okunur. Nusayri erkekleri bu günde dövülmüş buğday ve etten oluşan "Hirisi" adlı bir çeşit aşure yapar ve herkese dağıtırlar.