Hegemonya Mücadelesi Asya’da da Sürüyor

Geçtiğimiz ayın son günlerinde Tayland ile Kamboçya arasında gerçekleşen çatışmalarla savaş ateşi yeryüzünde başka bir noktaya daha sıçramış oldu. İki ay önce gerçekleşen Hindistan-Pakistan çatışması da göz önüne alındığında Uzak Doğu-Hindiçin bölgesinin emperyalist, bölgesel ve yerel güçler arasındaki paylaşım mücadelesinin yeni alanlarından biri olduğu ve olmaya devam edeceği görülüyor.

Eski Çatışmanın Alevlenmesi

Hızlıca altı bölgeye yayılan çatışmalar, beş günün sonunda iki taraftan 36 kişinin ölümüne neden oldu. Çin’in hemen arabuluculuğa girişmesinin[1] ardından Trump’ın da tehditleriyle birlikte Tayland ile Kamboçya ABD ve Çin’in gözlemciliğinde ateşkesi imzaladı.

Fransızların 1907’de çizdiği sınır ve Pra Vihear ve Ta Moan Thom tapınaklarının sahipliği konusunda Tayland ile Kamboçya arasında on yıllardır süren anlaşmazlıktan doğan çatışmalar aslında yeni değil. İki taraf arasında 2011’de de çatışmalar yaşanmış ve on iki kişi ölmüştü.[2]

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) üyesi olan (1967'de “komünist genişlemeye karşı” kurulan ASEAN, 95’ten sonra Vietnam ve Laos gibi “komünist partilerin” iktidarda olduğu ülkeleri de içerisine alarak dünyanın en büyük 5. ekonomisi oldu) ve son zamana kadar ABD’ye yakın duran iki ülkenin “şimdi” çatışmasının arkasında ülkelerin içerisinde iktidarların “sıkışması” kadar bölgede güç ve nüfuz elde etme kaygısı var. ABD ile Çin arasındaki “mücadele” de bölgedeki güçlere hamle yapma imkânı yaratıyor.

 “Soğuk Savaş”tan bu yana bölgede ABD’nin sıkı müttefiki olan Tayland Çin’den en fazla silah alan üçüncü ülke durumuna gelirken, 90’lardan sonra ABD’ye yaklaşan Kamboçya’nın Çin ile tatbikat yapması ve Pekin’in Ream deniz üssünü kullanmasına izin vermesi[3] Pekin’in gücünün arttığına ve ABD’nin “müttefiklerinin” de bundan yararlanmak istediğine işaret ediyor.

Çin’in hemen arabuluculuğa girişmesi ve çatışmadan iki ülke yerine “Batı sömürgeciliğini” sorumlu tutması[4] da Pekin’in yeni dönemde bölgede “zor”dan çok “rıza” politikalarına yöneleceğinin ipuçlarını veriyor. Bu noktada ABD ile Çin arasındaki son gelişmeler önem taşıyor.

ABD, Çin ve AB

İlk döneminde olduğu gibi ikinci döneminde de hedef tahtasına Çin’i koyan Trump, son günlerde “beklenmedik” hamleler yapıyor.

Trump, Çin ile yapılan ticaret görüşmelerine zarar vermemesi ve gerilim olmaması adına teknoloji ihracatı kısıtlamalarına dondurdu[5] ve hatta Tayvan ile görüşmeyi de iptal etti.[6] Üstelik Stockholm’da üçüncü kez gerçekleşen ticaret görüşmelerinden sonuç çıkmamasını ve ticaretteki ateşkesin 90 gün daha uzatılması kararını[7] olumlu bile karşıladı.

Trump’ın bu hamlelerine karşılık Çin elini güçlendiren hamleler yapıyor. Trump’ın çip ihracatına kısıtlama yapabileceğini söylemesinin hemen ardından yaklaşık 1 milyar dolarlık Nvidia çiplerinin Çin’e kaçırılması[8], Çin’de devletin sübvansiyonuyla Apple’ın satışlarının artması[9] ve geçen senenin haziran ayında ABD’den 800 milyon dolar petrol alan Pekin’in bu senenin haziran ayında petrol ve doğalgaz alımını sıfıra düşürmesi[10] Çin’in ciddiyeti elden bırakmayacağını gösteriyor.

Öte yandan Trump da hazırlıklarını sürdürüyor. ABD’nin yapay zeka ve teknolojide Çin’i geçmesi[11] için özel hazırlık içerisinde olan Trump’ın biraz zaman kazanmayı tercih ettiği görülüyor.

Bunlarla birlikte ABD ile Çin arasındaki görece “yumuşama”nın ardında AB ile olan gerginliklerin payı var.

AB’nin Rusya’ya yönelik 18. yaptırım paketinde Moskova’nın yaptırımları delmesine yardımcı oldukları için iki Çin bankasına yer vermesi nedeniyle Pekin’in nota vermesi[12], Çin ile AB arasında gerçekleşen zirvede karşılıklı söylemlerle gerginliğin yükseltilmesi ve zirvenin bir güne indirilmesi[13] AB ile Çin arasındaki gerilimin yükseleceğini gösteriyor.

Diğer yandan ABD ile AB arasındaki gerilim de artıyor. Trump AB’yi sansür uyguladığı için eleştirerek “ifade özgürlüğü” konusunda uyarmakla birlikte[14] Fransa’nın “teslimiyet” Almanya’nın “önemli zararlar” verecek dediği anlaşmayı AB’nin onayına sundu. AB’nin de kabul ettiği bu anlaşmaya göre uygulanacak yüzde 15’lik gümrük vergisinin AB ekonomisinin yüzde 0,4 küçülmesine neden olması bekleniyor. Anlaşmanın uygulanması ise şimdilik 7 Ağustos’a ertelendi.[15]

Yaşanan bu gerilimler AB’nin küresel emperyalist bir güç olarak kendini var etme çabasının bir ürünü olduğu kadar ABD ile Çin arasındaki “mücadele”de de enerji ve güç kaybına neden oluyor. Bu da ABD’nin kuşatmayı sağlamlaştırmak, Çin’in de kuşatmayı yarmak için Orta Doğu-Hindiçin-Uzakdoğu’ya ayrı bir parantez açmasına neden oluyor.

Trump Ticaretten Yürüyor

Gümrük vergileri tehdidini elinden düşürmeyen Trump, müttefiklerini yeni anlaşmalara da zorluyor.

ABD ile Japonya arasında imzalanan ticaret anlaşmasına göre Tokyo 550 milyar dolarlık yatırım taahhüt ederken, ABD Japon mallarına yüzde 15 gümrük vergisi uygulayacak. Ayrıca Japonya tarım ürünlerinde pazarını ABD’ye açacak.[16]

Bu anlaşmayla Asya’daki müttefiklerine yeni bir ticaret düzenini kabul ettireceğini göstermek isteyen Trump’ın mesajının ilk alıcısı Güney Kore oldu. Seul yönetimi yüzde 25’lik gümrük vergisini düşürmek için 100 milyar dolarlık bir yatırım paketi sunmaya hazırlandı.[17] Ve bunda “başarılı” olan Seul 350 milyar dolar yatırım yapma karşılığında yüzde 15 gümrük vergisi uygulanmasını kabul etti.[18] Sırada hangi ülkelerin olduğunu ise son gümrük tarifeleri ilanı gösteriyor. Trump’ın son buyruğuna göre bölge ülkelerinden Tayland, Kamboçya, Endonezya ve Filipinler %19, Vietnam %20 gümrük vergisine maruz kalırken Laos ve Myanmar ise %40 ile “cezalandırıldı”.[19]

Böylece sırada Laos ve Myanmar’ın olacağı öngörülse de Hindistan’ın öne çıktığı durum da söz konusu.

Hindistan’ı Rusya’dan askeri teçhizat ve petrol almaya devam ettiği için cezalandırmaya karar veren Trump, yüzde 25’lik gümrük vergisi uygulayacağını belirtti.[20] Hindistan’ın en büyük şirketi Reliance Industries’in bu tehditler üzerine ve en büyük petrol tedarikçisi Rusya’ya yönelik AB ve ABD’nin yeni yaptırımlarına karşı alternatif arayışına geçmesi[21] Trump’ı ticari tehditleri sürdürmeye teşvik ediyor.

Ticarete önem verse de Trump “askeri” yönü de es geçmiyor. ABD, Japonya, Hindistan ve Avustralya’dan oluşan QUAD’ın bölgesel güçlerle işbirliği yaparak genişlemeyi[22] gündemine almış durumda. Bu da Trump’ın ticari tehditleri gerektiğinde askeri tehditle ikame edeceğini gösteriyor.

Çin Boş Durmuyor

ABD’nin bölgedeki hamlelerine karşı Pekin de çeşitli hamleler yapıyor.

Pekin, Güney Kore’nin yeni Cumhurbaşkanı Lee Jae-myung ile yeni bir dönem başlatmak istiyor ve bu yüzden Seul’un Çin’e karşı “bağımsız” tutum sergilemesini istiyor.[23]

Diğer yandan Kuzey Kore liderinin ABD’ye karşı “zafer” sözü vermesi[24], Çin’in Kazakistan’ın ikinci ve üçüncü nükleer santrallerini yapacak olması[25] ve Çin ile Kuveyt’in ortak mühimmat fabrikası inşasına başlarken askeri ilişkileri güçlendirme kararı alması[26] Pekin’in kuşatmayı yarmanın yanı sıra küresel güç olma sürecine yoğunluk verdiğini gösteriyor.

Bunlarla birlikte ABD’nin ve Çin’in bölgedeki ve dünyadaki hamlelerine yön vermede en etkili güç olan kapitalizmin yapısal krizi, “olumsuz” sinyaller vermeye devam ediyor.

IMF’nin “zayıf bir toparlanma” ümidini vermesine[27] rağmen büyüme oranlarının hâlâ pandemi öncesindeki rakamlardan düşük olması krizin süreceğine işaret ediyor.

Diğer yandan gümrük vergisi hamlesine rağmen ABD’de borsanın düşmesi ve yatırım vaatlerine rağmen beklenilen altında istihdam yaratılmasıyla işsizliğin artması[28] da krizin sürdüğünün bir başka göstergesi. Bu verilere karşın Hazine Bakanı Scott Bessent’in ABD’nin gümrük vergisi gelirini GSYİH’in yüzde 1’i olan yıllık 300 milyar dolara çıkarabileceğini söyleyerek[29] bu politikaya devam edileceğinin sinyalini vermesi krizin sürdürülmesinde ısrar edileceğini ortaya koyuyor. Ve bu durum da dünyadaki hegemonya mücadelesinin şiddetinin ve yayılımının artacağını açıkça gösteriyor.

---

[1] https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3320180/china-vows-continue-thailand-cambodia-peace-efforts-after-informal-post-truce-talks?module=perpetual_scroll_0&pgtype=article

[2] https://halktv.com.tr/makale/tayland-kambocya-neden-kapisti-yillar-oncesinin-krizi-bitmiyor-957919

[3] https://harici.com.tr/cin-tayland-kambocya-catismasinda-arabuluculuk-rolu-ustlendi/

[4] https://economictimes.indiatimes.com/news/international/us/china-blames-west-for-thailand-cambodia-clashes-know-the-military-power-of-both-nations/articleshow/122926833.cms?from=mdr

[5] https://www.ft.com/content/a13ba438-3b43-46dd-b332-4b81b3644da0

[6] https://www.ft.com/content/baf4a261-1fce-4c38-b05f-ccd01d3be750

[7] https://www.reuters.com/world/china/us-china-tariff-truce-holds-now-us-says-trump-has-final-say-2025-07-29/

[8] https://www.ft.com/content/6f806f6e-61c1-4b8d-9694-90d7328a7b54

[9] https://harici.com.tr/applein-cin-satislari-tuketici-subvansiyonlarinin-artmasiyla-yukseldi/

[10] https://eadaily.com/en/news/2025/07/25/china-has-reset-imports-of-oil-gas-and-coal-from-the-united-states-before-the-talks

[11] https://harici.com.tr/abdnin-yeni-ai-planinin-hedefinde-cin-ve-woke-var/

[12] https://harici.com.tr/cinden-rusyaya-yonelik-yaptirimlar-nedeniyle-abye-protesto-notasi/

[13] https://harici.com.tr/xi-gergin-gecen-ab-zirvesinde-surtusmelerin-uygun-sekilde-ele-alinmasi-cagrisinda-bulundu/

[14] https://www.politico.com/news/2025/07/22/state-department-attacks-europe-free-speech-00468916

[15] https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-07-31/eu-us-trade-deal-what-has-been-agreed-is-trump-the-winner-here

[16] https://www.scmp.com/economy/global-economy/article/3319312/what-us-trade-deal-japan-means-other-asian-allies-trumps-crosshairs?module=top_story&pgtype=homepage

[17] https://harici.com.tr/guney-kore-ve-abd-ticaret-muzakerelerine-devam-ediyor/

[18] https://www.reuters.com/world/asia-pacific/trump-says-us-will-set-15-tariff-south-korean-imports-under-new-deal-2025-07-31/

[19] https://thediplomat.com/2025/08/trump-cuts-tariffs-on-cambodia-and-thailand-to-19-after-border-ceasefire/

[20] https://www.bbc.com/news/articles/c0j91p8w20vo

[21] https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-07-23/ambani-s-reliance-in-focus-as-eu-warns-refiners-using-russia-oil?embedded-checkout=true

[22] https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/Indo-Pacific/With-eye-on-China-Quad-aims-to-expand-regional-cooperation

[23] https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3319928/take-independent-tack-china-wang-yi-urges-south-koreas-new-foreign-policy-chief?module=top_story&pgtype=homepage

[24] https://harici.com.tr/kim-jong-un-abdye-karsi-zafer-sozu-verdi/

[25] https://en.fergana.news/news/139218/

[26] https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3320295/china-and-kuwait-pledge-closer-military-ties-joint-ammunition-plant-opening-nears?module=top_story&pgtype=homepage

[27] https://www.ft.com/content/a92ec981-8a89-4caf-878d-6278186c9e31

[28] https://www.theguardian.com/us-news/live/2025/aug/01/trump-tariffs-live-updates-executive-order-us-trade-war-deals-latest-news

[29] https://www.reuters.com/world/us/us-could-collect-300-billion-tariff-revenue-this-year-treasury-chief-says-2025-07-08/