Fırtınalı Günlere Hazırlık

Geçtiğimiz hafta gerçekleşen Busan Zirvesi’nde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile ABD Başkanı Donald Trump’ın bir araya gelmesiyle “bahar havası” yaşanmıştı. Görüşmenin ardından yaşanan gelişmeler ise iki küresel gücün “bahar havasını” olabildiğince sürdürmek istemekle birlikte gelecekteki “fırtınalı” günlere de hazırlık yapmaya çalıştıklarını ortaya koydu.

ABD Kuşatmayı Sürdürüyor

Busan Zirvesi’nde yakalanan “bahar havası”, olası askeri çatışmaları engellemek için ABD ile Çin arasında doğrudan iletişim kanalları kurulması kararı ile pekiştirildi.[1]

Bu kararın ardından Trump’ın Çin ve Rusya’yı gizlice nükleer denemesi yapmakla suçlaması[2] ve Çin’in ticari ateşkesin sürmesi için dört “kırmızı çizgisini” (Tayvan, Çin’deki insan haklarına değinilmemesi, Çin siyasi sisteminin eleştirilmemesi ve Çin’in kalkınma hakkının engellenmemesi[3]) açıklaması tarafların “tetikte” olduğunu gösteriyor.

Diğer yandan Trump’ın 6 Kasım’da Washington’da C5+1 Zirvesi için Orta Asya ülkelerinin liderlerini (Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan cumhurbaşkanları) misafir ederek onlarla milyarlarca dolar değerinde anlaşmalar imzalaması[4] ve Kazakistan’ın İbrahim Anlaşmalarına katılacağını açıklaması[5] ile ABD Çin’i (ve de Rusya’yı) kuşatmayı sürdüreceğini açıkça ifade ediyor.

Çin ile Rusya Safları Sıklaştırıyor

Çin ve Rusya ise kuşatmaya safları sıklaştırarak cevap veriyor.

Geçtiğimiz hafta Rusya Başbakanı Mihail Mişustin ile Çin Başbakanı Li Çiang, Hangzhou kentine önemli bir görüşme gerçekleştirdiler.[6] Bu görüşmede sekiz yeni anlaşma imzalanırken aralarındaki ticari ödemelerde dolar ve avronun payını neredeyse sıfıra indirdikleri özellikle belirtildi. Görüşmelerde ayrıca yapay zeka alanı, bölgesel meseleler ve ekoloji konusunda işbirliğini geliştirme kararı alındı.[7]

Trump’ın hamlelerinden sonra bu görüşmenin gerçekleşmesi ve Rusya’da Çin ile ilişkileri derinleştirmeyi savunanların güçlenmesi[8] iki ülkenin de “fırtınalı” günlere hazırlandığına işaret ediyor.

Çin ve Yapay Zeka

ABD ile Çin ilişkilerinin “bahar havasını” bozacak gelişmeler ise yapay zeka ve çip alanında yaşanıyor.

Geçtiğimiz günlerde ABD Nvidia’nın Çin’e yapay zeka çipi satmasını yasaklarken[9], Çin hemen karşı hamle yapıp Nvidia’nın yapay zeka çiplerinin alınmasını yasakladı. Üstelik Çin yerel çiplerin geliştirilmesinde en büyük engellerden biri olan elektrik maliyetini düşürmek için çip şirketlerine ucuz enerji sunma kararı aldı.[10]

Yapay Zeka ve çiplerde yaşanan bu gerilimin nedeni ise geleceğin (hatta şimdinin) en önemli teknoloji gücüne sahip olmak.

ABD’li yetkililerin Blackwell işlemcisinin Çin’e verilmesini ulusal güvenliğe tehdit olarak görmeleri ve Trump’ın Şi Cinping ile görüşmesinde bu konuyu konuşmasını engellemeleri[11], Nividia’nın CEO’sunun yapay zeka yarışında düşük enerji maliyetlerine ve esnek düzenlemelere sahip olmasından dolayı Çin’in ABD’yi geçeceğini söylemesi[12] durumun ciddiyetini gösteriyor.

Nitekim Hollanda’nın Nexperia’ya el koymasının ardından yaşanan gelişmeler de Çin’in gücünü ortaya koyuyor. El koymanın ardından Çin’in Nexperia çiplerinin ihracatına kısıtlama getirmesi sonucunda Alman otomotiv şirketleri çip krizi yaşıyorlar.[13] Bu krizi aşmak için Çin ile hızlıca görüşmelere başlasalar da Pekin görüşmeleri “ağırdan alıyor”. Bu ağırdan alma da önümüzdeki günlerin “fırtınalı” geçeceğine işaret ediyor.

---

[1] https://x.com/PeteHegseth/status/1984747624461975576?s=20

[2] https://www.cbsnews.com/news/read-full-transcript-norah-odonnell-60-minutes-interview-with-president-trump/

[3] https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-11-04/china-urges-us-to-avoid-red-lines-after-reaching-trade-truce

[4] https://harici.com.tr/orta-asya-liderlerinin-washington-ziyaretinden-neler-cikti/

[5] https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-11-06/kazakhstan-to-join-abraham-accords-as-us-seeks-to-expand-deal?srnd=homepage-middle-east&embedded-checkout=true

[6] https://harici.com.tr/rusya-ve-cin-basbakanlarinin-hangzhoudaki-gorusmelerinden-neler-cikti/

[7] https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2025/11/04/1152065-rossiya-i-kitai-podpisali

[8] https://harici.com.tr/rus-stratejist-vasily-kashin-rusyada-kureselci-seckinler-tasfiye-edildi/

[9] https://happycoin.club/tr/vlasti-ssha-zapretili-kompanii-nvidia-prodavat-kitayu-ii-chip-b30a/

[10] https://harici.com.tr/cin-yerli-yapay-zeka-ciplerini-desteklemek-ucuz-enerji-sunuyor/

[11] https://www.wsj.com/world/china/trump-nvidia-china-chip-exports-51e00415

[12] https://www.ft.com/content/53295276-ba8d-4ec2-b0de-081e73b3ba43

[13] https://www.scmp.com/economy/global-economy/article/3331748/nexperia-saga-sees-wary-german-auto-firms-scramble-mitigate-chip-shortage?utm_medium=email&utm_source=cm&utm_campaign=enlz-china&utm_content=20251106&tpcc=enlz-china&UUID=04892e71-0d10-42d5-990c-c57d8e4d6ddb&next_article_id=3331782&article_id_list=3331748,3331782&tc=3